‘Yılın Kadınları’: 2021’in 21 Kadınını Seçiyoruz!
2021 yılında dünyadaki kadın hakları mücadelesinde veya cinsiyet eşitliği çabasında öncü, eşitlikçi ve feminist duruşuyla örnek olan, başarılarıyla kadınlara ilham veren veya sistematik baskılara direnerek dayanışmaya katkı sunan Türkiye ve dünyadan 21 kadını onurlandırıyoruz.
SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği ve SES Eşitlik, Adalet, Kadın Platformu 2021 yılında dünyadaki kadın hakları mücadelesinde veya cinsiyet eşitliği çabasında öncü, eşitlikçi ve feminist duruşuyla örnek olan, başarılarıyla kadınlara ilham veren veya sistematik baskılara direnerek dayanışmaya katkı sunan Türkiye ve dünyadan 21 kadını sizlerin de desteğiyle seçebilmek için yola çıktı.
2021’in kadınlarını hep birlikte seçelim!
SurveyMonkey üzerinden oluşturulan anket ile siz de eşitlikçi duruş, başarı, ilham, direniş ve dayanışma kriterleri etrafında belirlediğimiz isimleri oylayabilir, listede olmasını düşündüklerinizi bize iletebilirsiniz. Ankete katılmak için tıklayın.
Eşitlikçi duruş, başarı, ilham, direniş ve dayanışma kriterleri etrafında belirlenen liste şöyle:
1- İkizköy ve İkizdere direnişinin öncüsü kadınlar
Rize İkizdere’de taş ocağı, Muğla’da İkizköy’de ise kömür ocağı yapılmasına karşı bölge halkının başlattığı direnişin öncüsü kadınlar oldu. Kepçelerin önüne geçerek, videolar çekerek seslerini duyurmaya çalışan kadınların yaşam savunucularıyla birlikte hukuksuz ağaç kesimi ve yıkımlara karşı mücadelesi hala devam ediyor.
2– Taliban’a karşı direnen tüm Afgan kadınlar adına Mahbouba Seraj
Taliban’ın 2021’in Ağustos ayında ülkeyi ele geçirmesi, milyonlarca Afganistanlının hayatını geri dönülmez şekilde değiştirdi, bilhassa da kadınların… Kadınların eğitimlerine devam etmesi engellendi, yanlarında herhangi bir erkek olmadan sokağa çıkmaları yasaklandı, zorunlu olmayan haller dışında işe gitmelerine gerek olmadığı salık verildi. Kadın kimliğiyle var olmalarına dahi tahammül edilemeyen Afgan kadınlar, tüm bunlara rağmen eşit eğitim ve çalışma hakkı ve hükümette yer alma hakları için büyük bir cesaretle mücadele ediyor.
3- Anne Hidalgo
2014 yılında Paris’in ilk kadın belediye başkanı seçilen Anne Hidalgo, bisiklet yolları inşa etme, hava kirliliğiyle mücadele için araç trafiğini azaltma ve şehrin geri dönüşüm programını genişletme projeleriyle bugüne kadar çevre dostu bir şehircilik anlayışını benimsedi. 2020’de Sosyalist Parti’nin adayı olarak tekrar belediye başkanı seçilen Hidalgo, Fransız toplumundaki öfkeyi dindirmeye, kutuplaşmayı gidermeye ve sol ile hayal kırıklığına uğrayan işçileri geri kazanmaya çalışacağını söyleyerek 2022 Fransa cumhurbaşkanlığı seçimleri için aday olduğunu açıkladı: “Hayatımız hakkında çok az şey bilen ama her şeye bizsiz karar verenlerin, bu kadar çok öfke ve isyan yaratan aşağılama, kibir ve küçümsemelerine son vermek istiyorum.”
4- Simone Biles
Simone Biles, tartışmasız tüm zamanların en iyi jimnastikçisi ve bugüne kadar kadın sporculara dayatılan düzenin bundan sonra aynı şekilde devam etmesi gerekmediğini göstererek, sporda kadının gücünü yeniden tanımlıyor. TIME Dergisi, Biles’i 2021’de yılın sporcusu seçti: “Yarattığı etki spor dünyasının çok ötesine uzanıyor ve bize başka bir dünyanın mümkün olduğunu gösteriyor.”
5- Naomi Osaka
Dört Grand Slam şampiyonluğu apoletli tenis oyuncusu Naomi Osaka, gerek saha içi performansı gerek de tenis dünyasını şaşırtacak kararlarıyla dikkat çeken bir sporcu. Geçen yıl George Floyd’un ölümüyle derinden sarsılan Osaka, senenin en önemli turnuvalarından olan Cincinnati’deki yarı final maçını bırakıp Minnesota’ya, ırkçılık karşıtı protestolara katılmaya gitti. Bu yılki Fransa Açık’ta basın toplantıları ve röportajlarına katılmak istemediğini dile getirdi, bu kararı da içe dönük yapısı nedeniyle medya önünde stresli ve endişeli hissettiği gerekçesiyle aldığını açıkladı. Sahip olduğu etki alanını aktivizm ve zihinsel sağlıkla ilgili farkındalık yaratmak için kullanan Osaka, bu yıl beyaz olmayan insanların güneş hasarıyla ilgili tartışmalarda yeteri kadar yer almadığını savunarak özellikle daha koyu ten tonları için formüle edilmiş yeni cilt bakım markası çıkardı.
6- A Milli Kadın Voleybol Takımı
2020 Tokyo Olimpiyat Oyunları’nda sergilediği performans ile tarihinde ilk kez çeyrek final oynama başarısı gösteren A Milli Kadın Voleybol Takımı, oyunlarda 5. oldu. Farklılıklarını kucaklayan, dayanışma gösteren, özgüvenli bir mücadele sergileyen ‘Filenin Muhteşem Kadınları’, bütün Türkiye’nin gururda ortaklaşmasını sağladı, kısa bir süre de olsa kutuplaşma duvarlarını yıkmayı başardı.
7- Busenaz Sürmeneli
2020 Tokyo Olimpiyat Oyunları’nda boks kadınlar 69 kilo finalinde Busenaz Sürmeneli, Çinli rakibi Hong Gu’yu yenerek Olimpiyat şampiyonu oldu ve altın madalya almaya hak kazandı. Türkiye böylece Olimpiyatlarda ikinci altın madalyasını kazanmış oldu.
8- Çiğdem Toker
Vergi, enerji, kamu ihaleleri, özelleştirme ve rekabet politikalarını yakından izleyen deneyimli gazeteci Çiğdem Toker, kamucu ve halk yararına gazeteciliğin önemli bir örneğini sunuyor.
9- Dilek Demir
Diyarbakır’ın Bağlar ilçesine bağlı bir mahallede iki dönemdir görev yapan kentin tek kadın muhtarı Dilek Demir, muhtarlığa kurduğu dilek-şikayet kutusu ile 40 kız çocuğunu erken yaşta evlenmekten kurtardı. Kendisinin okuldan alınarak çocuk yaşta zorla evlendirildiğini, aynısını hiçbir kız çocuğunun yaşamaması için kendisine söz verdiğini söyleyen Demir, “Şu anda gücüm kendi mahalleme yetiyor” diyor.
10- EŞİK adına Hülya Gülbahar
AKP döneminde daha şiddetlenen erkek tahakkümüne teslim olmayan, hak mücadelesi yolunda her daim kararlılığını korumayı başaran Türkiye’deki kadın hareketi, bugün toplumsal muhalefetin ‘kutup yıldızı’ haline geldi. Yatay ağlarla genişleyerek 300’ün üzerine kadın örgütünden meydana gelen Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK) da kadın hareketinin en önemli bileşenlerinden birini oluşturuyor. EŞİK bu yıl tüm milletvekillerini kadın politikaları açısından izlediği raporlarla, İstanbul Sözleşmesi’nin iptaline ve 5. Yargı paketine karşı yürüttüğü mücadeleyle, kadınların siyasette eşit temsili ve kadına yönelik şiddete karşı yürüttüğü çalışmalar ve kampanyalarla, kadınların eşitlik ve hak mücadelesini daha da büyüttü.
11-Boğaziçi direnişi adına Boğaziçili öğrenciler
2021’in ilk günlerinde Tayyip Erdoğan tarafından Boğaziçi Üniversitesi’ne atanan kayyum rektöre karşı mücadele eden Boğaziçi Üniversitesi bileşenlerinin direnişi birinci yılını doldurmak üzere. Öğrenciler ve akademisyenler 2021 yılı boyunca rektörün atama yoluyla değil, tüm üniversite bileşenlerinin katıldığı demokratik seçimlerle belirlenmesi için SES yükselterek, demokratik, özgür ve özerk üniversite talebini büyütüyor.
12- Liana Georgi
Polislerin önünde dans ederek yürüyen Alman şarkıcı ve söz yazarı Liana Georgi, İstanbul’da gerçekleşen 19. Onur Yürüyüşü’ne damgasını vurdu. Yüzlerce kişi tarafından paylaşılan görüntüleri, dünyaca ünlü şarkıcı Madonna da Instagram hesabından paylaştı. “Korktum ama ben yalnız değildim, bir sürü kişiydik. Ve dedim ki hayır, yürüyüyoruz! Umut ve aşk var.”
13-Merve Akpınar
Şanlıurfalı 13 yaşındaki hentbol oyuncusu Merve Akpınar’ın spor kariyerine başladığı sırada yaşadığı zorluklara ilişkin sözleri sosyal medyada gündem oldu: “Sen kızsın, şort giyemezsin, erkeklerin yanında oynayamazsın diyerek hep beni dışladılar. ‘Hayır, ben neden oynamayayım’ dedim. O zaman kendime bir söz verdim. ‘Köyümdeki kız çocuklarının kaderini değiştireceğim’ dedim. Hem kendi mesleğimi yapacağım hem de spora devam edeceğim ki onların o ön yargılarını yıkayım. Ondan hep spora devam ettim, hiç bırakmayı da düşünmüyorum.”
14- Ngozi Okonjo-Iweala
Dünya Ticaret Örgütü’nün tarihindeki ilk kadın ve Afrikalı genel direktörü Ngozi Okonjo-Iweala, Dünya Bankası Operasyonlar İcra Direktörü ve Küresel Aşı İttifakı’nın başkanı olarak görev yaptı. Dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde yoksullukla mücadeleye önemli katkılarda bulunan Okonjo-Iweala, Covid-19 döneminde küresel aşı eşitsizliğine karşı zengin ülkeleri aşı milliyetçiliği yapmamaları konusunda uyarırken, ilaç şirketlerinin de dünyadaki herkes için Covid-19 aşısı üretmesi ya da gönüllü olarak teknolojilerini gelişmekte olan ülkelere vermesi çağrısında bulundu.
15-Hacer Foggo
Uzun yıllar kent yoksulluğu ve insan hakları alanında saha araştırmalarıyla gazetecilik faaliyeti yürüten Hacer Foggo, kurucusu olduğu Derin Yoksulluk Ağı ile ailelerden çocuklara “miras” kalan yoksulluğun kader olmaktan çıkabilmesi için ısrarlı bir mücadele yürütüyor.
16- Ezgi Mola
Batman’da İpek Er isimli kadına tecavüz ederek intihara sürüklediği suçlamasıyla yargılanan uzman çavuş Musa Orhan’ın tutuklanmamasına sosyal medya hesabından tepki gösteren oyuncu Ezgi Mola, tecavüzcü Orhan’a “hakaret ettiği” gerekçesiyle para cezasına çarptırıldı. Mola, söylediği sözlerin arkasında duran SES’i ile sanat dünyasında önemli bir farkındalık yarattı.
17-Luna Reyes
İspanyol Kızıl Haç üyesi Luna Reyes, Ceuta kentine geçebilmek için yüzerek gelen Somalili bir sığınmacıya sarıldığı için İspanyol aşırı sağ Vox partisinin destekçilerinin ve diğer sağcıların sistematik saldırısına maruz kaldı. Reyes, o anları “Ağlıyordu, elimi uzattım ve bana sarıldı. Bu kucaklaşma onun yaşam çizgisiydi” diye anlatıyor.
18- Frances Haugen
Facebook’un eski çalışanlarından Frances Haugen, basına sızdırdığı binlerce belge ile Facebook’un tek amacının daha fazla kâr etmek olduğunu gözler önüne serdi. Haugen, “Facebook kârı güvenliğe tercih ettiğini gösterdi. Kârını bizim güvenliğimizle ödüyor. Bugün var olan Facebook versiyonu toplumları parçalıyor ve dünya çapında etnik şiddete neden oluyor” diyerek tek başına dünyanın en büyük şirketlerinden birine meydan okuyor.
19- Beyaz Çarşamba Hareketi
İranlı kadınlar 2017 yılından bu yana sürdürdükleri ‘Beyaz Çarşamba’ eylemleri ile kamusal alanlarda başörtülerini çıkartıp yüksek bir yerden sallayarak İslamcı rejimin yasaklarına ve hayatlarını kuşatmasına meydan okuyorlar. Eylemlere katılan kadınlara yönelik baskı ve tutuklamalar devam etse de direniş de sürüyor: Hakları, özgürlükleri ve yaşamları için 42 yıldır hüküm süren gerici rejime cesaret ve kararlılıkla isyan ediyor; bu isyan ile başka bir dünya hayali kuran tüm dünya kadınlarına ilham oluyor.
20- Emine Şenyaşar
Urfa’da 24 Haziran 2018’deki genel seçimlere 10 gün kala AKP milletvekili İbrahim Halil Yıldız’ın korumaları ve yakınlarının saldırısı sonucu eşini ve iki oğlunu yitiren Emine Şenyaşar’ın sorumluların cezalandırılması talebiyle Urfa Adliyesi önünde başlattığı “Adalet Nöbeti” 7 ayı aşkın süredir devam ediyor. Tuttuğu nöbet ile Kürtlerin adalet arayışının bir sembolüne dönüşen Şenyaşar, fenerle adalet arayan Diyojen’e benzetiliyor.
21- MacKenzie Scott
2019 yılında Jeff Bezos’la boşanmasının ardından aldığı tazminatla dünyanın en zengin kadınlarından biri olan MacKenzie Scott, sahip olduğu servetini çeşitli hayır kurumlarına bağışlamaya devam ediyor. Toplumun küçük bir kısmında muazzam servet artışının yoğunlaşmasından rahatsız olduğunu ifade eden Scott, değişime ihtiyacı olan sistemlerin kazandığı serveti dağıtmak için bir grup araştırmacı ve danışmanla birlikte çalışıyor. Scott, son olarak ırkçılıkla mücadele, eşitsizlik, sanat ve eğitim ile ilgili çalışmalar yürüten, kendi seçmiş olduğu 286 farklı kuruma 2,7 milyar dolarlık bağışta bulundu.
22- Elisa Loncon Antileo
2019’da Şili’nin başkenti Santiago’da metro ücretlerine yapılan zamlara tepki gösteren öğrencilerin eyleminin ardından tüm ülkeye yayılan protestolar ülkede değişim rüzgarını tetikledi. Ayaklanma sırasında kadınlar, eşit hakları ve kamusal alana katılımı güvence altına alacak bir anayasa değişikliğinin en ateşli savunucuları arasındaydı. Protestolar sonrası yapılan referandumla, tamamı halk tarafından seçilecek bir kurucu meclis tarafından yeni bir anayasa yazılmasına karar verildi. Yeni anayasa, dünyada eşit sayıda kadın ve erkek tarafından yazılacak ilk anayasa olma özelliği taşıyor. Kurucu meclis başkanlığına seçilen Santigo Üniversitesi’nde öğretim üyesi, Mapuche yerlisi Elisa Lancon, yakın Şili tarihinin en önemli ve karmaşık görevlerinden birine liderlik ediyor.
23- Elif Vatanoğlu Lutz
Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Elif Vatanoğlu Lutz, Asya’nın Nobel’i olarak bilinen ve dünya barışına katkıda bulunan kişilere verilen Gusi Barış Ödülü’nü Türkiye’den alan ilk kadın oldu. Oksitosin Tıp ve Sanat Platformu’nu kuran Lutz, ‘sevgi bağı hormonu’ olarak bilinen oksitosin hormonu ile ilgili farkındalığın artması ve bu farkındalığın ırkçılık ile mücadelede toplumsal terapi amaçlı kullanılmasına yönelik çalışmalarıyla biliniyor.
24- İBB’nin kadın itfaiyecileri
İstanbul İtfaiyesi’nin kadın itfaiyecileri, on yıllardır “erkek işi” olarak görülen yangın söndürme alanında bir ilki temsil ediyor. İtfaiyeci kadınlar aldıkları 5 aylık eğitimin ardından Eylül ayında göreve başladılar.
25- Polonya’daki kadın hareketi
Polonyalı kadınlar 2016 yılından bu yana sağcı yönetim ve Katolik kilisesinin hedefindeki kürtaj haklarına sahip çıkmak için büyük bir cesaretle mücadele ediyor. Bu yıl da bedenlerine yönelik saldırılara karşı kürtajı savunmak ve kürtaj karşıtı yasayı geri çektirmek için kitlesel olarak defalarca sokağa çıkan kadınlar şimdi nihai bir kazanıma her zamankinden daha yakınlar: Nitekim geçtiğimiz haftalarda kürtajı cinayet olarak kodlayan yasa tasarısı milletvekilleri tarafından reddedilerek kürtajın bir hak olarak tanınmasına bir adım daha yaklaşıldı.
26- Maida Bilal
Maida Bilal, Bosna’nın Kruscica Nehri üzerinde yapılması planlanan hidroelektrik santral projesine 500 günden fazla direnerek ülkede kent ve doğa hakkı alanındaki mücadelenin sembolü haline geldi. Eylemini sürdürürken sık sık polis şiddeti ve tacizine maruz kalan Bilal’e “Yeşil Nobel” olarak bilinen 2021 Goldman Çevre Ödülü verildi.
27- Elif Köse
Safranbolu yıllar sonra kadın başkanına kavuştu. İki yıl boyunca kadınların yerinin ev değil sokaklar, meydanlar olduğunu vurgulanarak pek çok projeye imza atan ilçenin ilk kadın belediye başkanı Elif Köse, kadına yönelik şiddete karşı Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu ile “Acil Yardım Hattı” iş birliği protokolüne imza attı. Kadınlara psikolojik, hukuki destek sağlamak için Hanım Evi’ni kurdu. Semt pazarlarında tezgâhı olmayan dükkânı olmayan kadınların satış yapabileceği bir alan açtı. Çocuk dostu bir kent olma hedefiyle çocukların karar aldığı ve bu kararların uygulandığı bir meclis kurdu. Kentin tüm bileşenlerinin söz sahibi olduğu bir anlayış benimseyen Köse, kadınların belediye yönetiminde fark yarattığını ifade ediyor.
28- Alexandra Elbakyan
“Bilim dünyasının Robin Hood’u” olarak SES’ini duyuran Sci-Hub kurucusu Alexandra Elbakyan, araştırmacıların ihtiyaç duyduğu akademik yayınların parasız indirilmesine olanak sağlayan bir yazılımla bilgiye dair tekelleşmeyi kırmayı ve bilgilerin serbestçe edinilmesi ve dolaşımının hızlandırılmasını amaçlıyor.